Wiodą przez te miejscowości, w których w
przeszłości dochodziło do zrywów narodowych i
wielkich bitew, pozwalają zobaczyć najciekawsze
zabytki i poznać ich dzieje – szlaki historyczne.
Coraz więcej powstaje ich w Polsce. W słonecznie
dni odwiedzają je całe rodziny, które – podczas
pieszych lub rowerowych wycieczek – nie tylko
odpoczywają, ale i poznają dziedzictwo narodowe.
Polskie stowarzyszenie historyczne, instytucje kultury oraz
władze samorządowe od kilku lat intensywnie tworzą turystyczne szlaki tematyczne, często dzięki
znacznym nakładom finansowym Unii Europejskiej. Nowe trasy mają promować polską historię i
dziedzictwo kulturowe.
Szlaki powstają w całej Polsce. Wśród nich są już trasy, których główne punkty stanowią m.in.
zamki piastowskie (w Sudetach), zabytki komunikacji i środków transportu (na Dolnym Śląsku),
fortyfikacje (Gdynia i okolice), średniowieczne miasteczka (Małopolska), zabytki architektury
dawnej wsi – chałupy, kapliczki, cerkwie (Szlak Architektury Drewnianej na terenie Małopolski,
Śląska i Podkarpacia), zamki gotyckie na północy Polski, ale też wydarzenia i miejsca związane z
postacią Napoleona (Podlasie, Wielkopolska).
Przez Polskę prowadzą również międzynarodowe szlaki, np. Szlak Cysterski, który obejmuje zakony
cystersów. We współpracy z innymi krajami powstaną wkrótce m.in. Europejski Szlak Teatrów
Historycznych – znajdą się na nim budynki teatralne z różnych epok, oraz – w ramach projektu
Shtetl Routes – szlak prowadzący kilkudziesięcioma dawnymi żydowskimi miastami (sztetlami) na
pograniczu Polski, Białorusi i Ukrainy.
Nieustannie trwają prace nad tworzeniem polskich szlaków. Wśród ostatnich interesujących
inicjatyw są:
Szlak Frontu Wschodniego I Wojny Światowej – ma być produktem na skalę europejską. Powstaje
on od ponad czterech lat na terenie ośmiu województw: łódzkiego, warmińsko-mazurskiego,
podlaskiego, mazowieckiego, świętokrzyskiego, lubelskiego, małopolskiego i podkarpackiego. Szlak
ma przywrócić pamięć o Polakach poległych w armiach zaborczych w latach 1914-1915, a także
uczcić setną rocznicę wojny. W większości województw szlak już został oznakowany specjalnymi
tablicami informacyjnymi, można się z nim też zapoznać online. Na liczących tysięce kilometrów
trasach są m.in. miejsca, w których dochodziło do ważnych starć Wielkiej Wojny, np. do bitwy pod
Gorlicami, gdzie walki trwały od 2 do 5 maja 1915 roku i rozpoczęły kontrofensywę państw
centralnych. Ta bitwa zadecydowała o niepowodzeniach Rosji i przesunięciu frontu wschodniego w
głąb imperium Romanowów. Front wschodni obejmował też obecny obwód kaliningradzki, Litwę,
Białoruś, Ukrainę i Słowację. Być może będzie o przedłużony poza granice Polski, co stworzy
możliwości wymiany młodzieży, wspólnych imprez i widowisk artystycznych, konferencji
naukowych itp.
Małopolski Historyczny Szlak Pamięci – od 2012 roku przedsięwzięcie realizuje Małopolskie
Centrum Edukacji pod opieką Małopolskiej Organizacji Turystycznej i władz samorządowych. To
duży projekt, a jego realizacja może zająć nawet kilkadziesiąt lat. W ramach Małopolskiego
Historycznego Szlaku Pamięci powstanie nawet kilkadziesiąt tras tematycznych. Obecnie tworzony
jest Szlak Powstania Styczniowego. Kolejne, jakie w najbliższych latach Małopolskie Centrum
Edukacji będzie tworzyć, to szlaki: Konfederacji Barskiej, Powstania Kościuszkowskiego, Wiosny
Ludów, I Kompanii Kadrowej, II Wojny Światowej, Marszałka Józefa Piłsudskiego. Na pieszej i
rowerowej mapie sieci tych tras znajdą się miejscowości, zabytki, wydarzenia i osoby z nimi
związane, które wywarły istotny wpływ na losy południowej Polski i całego kraju.
Zachodniopomorskie Fortyfikacje-fortyfikacje wśród przyrody Wału Pomorskiego – uroczyste
otwarcie tego szlaku usianego fortyfikacjami z lat 30. i 40. XX w. odbędzie się 11 listopada tego
roku. Trasa, którą wyznaczyło Ogólnopolskie Stowarzyszenie Turystyczno- Historyczne (OSTH)
Jazda 4×4 biegnie wzdłuż Wału Pomorskiego (na terenie gmin: Biały Bór, Borne Sulinowo i
Szczecinek) i liczy ok. 30 km. Turyści będą mogli poznać 95 oczyszczonych i przygotowanych do
bezpiecznego zwiedzania obiektów. Na razie szlak jest oznakowany odpowiednimi tablicami
informacyjnymi, wkrótce stowarzyszenie zakończy budowę strony internetowej szlaku oraz wydada
książkowy przewodnik po nim.
Szlak Orła Białego – powstaje w Puszczy Augustowskiej. Pieszo-rowerową trasę o długości ok. 80
km tworzy Nadleśnictwo Augustów z pomocą historyków i pasjonatów historii. W Puszczy
Augustowskiej jest ok. 200 pomników, małych cmentarzy, grobów poległych żołnierzy. Są też
schrony i okopy. Wszystkie te miejsca w większości dotyczą I i II wojny światowej. Oprócz
oznakowanych miejsc, tablic i plansz, powstanie izba historyczno-edukacyjna, gdzie będzie można
zobaczyć m.in. prezentacje multimedialne czy przedmioty i militaria związane z walką partyzancką.
Przemierzający szlak turyści poznają m.in. historię tzw. obławy augustowskiej – w lipcu 1945 roku
siły NKWD zatrzymały tu ok. 2 tys. osób, przy czym 600 podejrzewanych o powiązania z AKowskim
podziemiem wywieziono. Ich los do dziś nie jest znany. Obława augustowska jest
największą niewyjaśnioną zbrodnią na Polakach po II wojnie światowej.
Szlak Historii Militarnej Kaszub Północnych – samochodowy szlak tworzy Stowarzyszenie
Turystyczne Kaszuby Północne LOT (Lokalna Organizacja Turystyczna – PAP). Szlak obejmuje 71
obiektów na terenie Krokowej, Władysławowa, Jastarnii, Helu, Pucka, Kosakowa. Zainteresowani
historią zobaczą m.in. zabytkowe budowle o charakterze obronnym, mogiły, miejsca bitew. Trasa
obejmuje m.in. Muzeum Obrony Wybrzeża w Helu, Skansen Fortyfikacji i schron Sabała w Jastarni,
zabytkowy zamek w Krokowej. Punkty na szlaku dostępne są także dla rowerzystów, z myślą o
których, przy wybranych tablicach informacyjnych, ustawione zostaną stojaki na rowery i ławki.
Zachodniopomorski Szlak Muzeów Wojskowych – będzie poświęcony historii walk na Pomorzu
Zachodnim, a szczególnie walkom 1 Armii Wojska Polskiego. Turyści dowiedzą się więcej m.in. o
operacji pomorskiej i operacji berlińskiej z początku 1945 roku, w wyniku których wojska
niemieckie na Pomorzu zostały rozbite. Na szlaku znajdą się zachodniopomorskie instytucje, z
których większość ma profil wojskowy: Muzeum Walk o Wał Pomorski w Mirosławcu, Ośrodek
Kultury w Mirosławcu, Muzeum Pamiątek 1 Armii Wojska Polskiego w Starych Łysogórkach,
Muzeum Wojsk Inżynieryjnych 1 Armii WP w Gozdowicach, Muzeum Wału Pomorskiego w Wałczu,
Muzeum Techniki i Techniki Wojskowej Tytan w Malechowie, Muzeum Wału Pomorskiego i II
Wojny Światowej w Szczecinku. Budowę szlaku koordynuje Muzeum Oręża Polskiego w
Kołobrzegu.
Beata Kołodziej, Polska Agencja Prasowa
