Przez ostatnie 10 lat Norwegia przekazała Polsce
ponad 1,1 mld euro na ocieplanie szkół i szpitali,
informatyzację sądów, rewitalizację zabytków,
badania i stypendia. Polska najlepiej ze wszystkich
krajów wykorzystuje fundusze norweskie –
podkreśla Ambasada Norwegii.
– Polska jest nie tylko największym, ale też najlepszym
beneficjentem funduszy norweskich. Wydaje każdą
złotówkę i robi to na czas. Spośród szesnastu krajów, które
mogą korzystać z funduszy norweskich, Polska ma
najlepsze rezultaty i dzieli się swym doświadczeniem z innymi krajami. Dla nas to historia sukcesu –
powiedział PAP ambasador Norwegii w Polsce Karsten Klepsvik. – Oczywiście Polska pozostanie
największym odbiorcą funduszy norweskich, także w następnej edycji. Wielkość wsparcia jest na
razie nieznana, ale zakładamy, że będzie to znacząca kwota – dodał.
Z funduszy norweskich od 2004 r. korzystają kraje Unii Europejskiej, które do niej przystąpiły w
latach 2004-2007 oraz Chorwacja, Grecja, Portugalia i Hiszpania. Polsce przypada największa część
funduszy, i tak, w latach 2004-2014, otrzymaliśmy ponad 1,1 mld euro (po ok. 550 mln euro na
każde 5 lat). Celem inicjatywy jest wyrównywanie różnic społecznych i ekonomicznych w Europie.
Wspierana jest energia odnawialna, ochrona środowiska, dziedzictwo kulturowe, rozwój społeczny,
badania naukowe i stypendia, społeczeństwo obywatelskie i innowacje w zakresie zielonych
technologii. Do funduszy w kilku procentach dokładają się Lichtenstein i Islandia.
– Chcemy, żeby nasze dofinansowanie różniło się od pieniędzy unijnych. My w większym stopniu
inwestujemy w ludzi, podczas gdy pieniądze z UE są bardziej zorientowane na infrastrukturę –
wyjaśnił ambasador Klepsvik. W funduszach norweskich położono silny akcent na relacje
dwustronne, dlatego wiele projektów jest realizowanych z udziałem partnerów norweskich. – To
unikalny instrument polityki zagranicznej. Nasze kraje stają się sobie coraz bliższe, nasi politycy i
eksperci spotykają się coraz częściej. Historycznie nie mieliśmy nigdy żadnych problemów. Polacy
w Norwegii są największą grupą obcokrajowców, na stałe osiedlonych jest 91 tysięcy osób.
Polaków można spotkać w całej Norwegii, nawet na dalekiej północy – podkreślił.
W większości z programów korzystać mogą publiczne instytucje i władze lokalne, ale także
organizacje pozarządowe. Młodzi ludzie mogą korzystać ze stypendiów, artyści z inicjatyw
kulturalnych, a małe i średnie przedsiębiorstwa z programu skierowanego na zielone innowacje.
Programy ze swoich obszarów koordynują resorty (kultury, środowiska, sprawiedliwości, pracy,
zdrowia), Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, a programem dla organizacji pozarządowych
zajmuje się Fundacja im. Stefana Batorego.
Najwięcej środków norweskich przekazywanych jest na oszczędzanie energii i promowanie energii
odnawialnej (145 mln euro w latach 2009-2014). To bardzo popularny program, który obejmuje
ocieplanie budynków szkół, bibliotek i szpitali w całym kraju. W jego ramach realizowany jest też
duży projekt w elektrociepłowni Siekierki, który przynosi redukcję emisji rzędu 227 tys. ton CO2.
Przedsięwzięcie polega na przebudowie kotła pyłowego, opalanego dotychczas miałem węglowym,
na kocioł opalany biomasą. Wartość projektu to 121,7 mln zł, z czego dotacja z funduszy
norweskich wynosi 20 mln zł. Oddanie przebudowanego kotła zaplanowano na lipiec przyszłego
roku.
– Drugim największym obszarem jest zdrowie, czyli sprzęt i poprawa infrastruktury dla ochrony
zdrowia dzieci i osób starszych, a także walka z rakiem. Towarzyszą temu szkolenia personelu i
profilaktyka. Mniejszym programem jest ograniczanie społecznych nierówności w ochronie zdrowia,
który skierowany jest do najbiedniejszych powiatów – poinformowała Ambasada. Na działania
związane ze zdrowiem przeznaczono 76 mln euro na 5 lat. Następny obszar to badania naukowe –
prawie 63 mln euro plus stypendia i szkolenia – 15 mln euro.
– Mamy najprawdopodobniej największy dwustronny program badawczy na świecie, dotyczy on
takich obszarów jak energia, środowisko, klimat, zdrowie, badania polarne – powiedział
Ambasador. Przykładem jest współpraca z polską stacją polarną na wyspie Spitsbergen, na
północy Norwegii. Stacja bada zmiany klimatyczne. Prowadzone są też badania nad technologią
wychwytywania i składowania CO2 (CCS) emitowanego w elektrowniach czy rafineriach.
Kolejnym obszarem współpracy w funduszach norweskich jest kultura. Dofinansowanie otrzymało
ponad 50 projektów inwestycyjnych związanych z konserwacją i rewitalizacją warszawskich
Łazienek i Wilanowa, krakowskich Sukiennic, katedry w Sandomierzu, fortyfikacji w Zamościu,
synagogi we Wrocławiu. Organizowana jest też wymiana kulturalna i koncerty. W ramach funduszy
realizowany jest również program edukacyjny w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.
W ramach funduszy norweskich realizowane są też dwa programy w obszarze wymiaru
sprawiedliwości. Pierwszy dotyczy poprawy efektywności pracy sądów: pracownicy polskiej
administracji sądowej współpracują z norweskimi kolegami, uczą się od siebie wzajemnie, jak
uczynić sądy bardziej skutecznymi. Fundusze wspomagają też informatyzację polskich sądów.
Realizowane są też programy ochrony świadków i ofiar przemocy, przyjaznych przesłuchań dla
dzieci. Drugim filarem działań w tym obszarze jest współpraca służb więziennictwa Polski i
Norwegii oraz szkolenia dla polskiej służby i edukacja więźniów, by łatwiej było im wrócić do
społeczeństwa.
– Ponadto fundusze norweskie są największym fundatorem społeczeństwa obywatelskiego w Polsce
– powiedział Klepsvik. Na wspieranie organizacji pozarządowych m.in. w zakresie ich działalności
na rzecz praw człowieka i demokracji w ostatniej pięciolatce przewidziano 37 mln euro. Jak podała
Ambasada, Fundacja im. Stefana Batorego odnotowała ogromne zainteresowanie: otrzymała
ponad 6,5 tysiąca aplikacji, z czego finansowane będzie około 700 projektów. Wśród realizatorów
projektów są m.in. fundacja Stocznia, Kampania przeciw Homofobii, Polska Fundacja im. Roberta
Schumana, Helsińska Fundacja Praw Człowieka i La Strada.
Obecnie zakończyły się konkursy w ramach drugiego rozdania funduszy norweskich na lata 2009-
2014. Wyłonione projekty będą realizowane do 2016 r. Negocjowane jest z UE kolejne rozdanie
funduszy.
Julita Żylińska, Polska Agencja Prasowa
